Uprawa malin pod osłonami — koszty produkcji owoców. Jakie w 2023 r.?
Pomimo wysokich w ostatnich dwóch latach cen za maliny do przetwórstwa, coraz bardziej wzrasta zainteresowanie uprawą malin pod osłonami na rynek konsumpcyjny. Jej popularyzacji sprzyjają obiegowe opinie, jak to dużo można zarobić na tej technologii. Jednak nadal istotną barierą jest poziom nakładów, jakie trzeba ponieść na założenie plantacji malin w tunelach wysokich.
W Polsce wykorzystuje się dwie podstawowe technologie jeśli chodzi o nasadzenia pod osłonami. Jest to uprawa malin w gruncie tunelu oraz w substracie (np. kokos, węgiel brunatny, itp.).
Uprawa malin w gruncie w tunelu — za i przeciw
Znacznie łatwiejsza i mniej kosztowna jest uprawa malin w gruncie pod osłonami niż w substracie. Co najważniejsze „potrafi wybaczyć pewne błędy”. Przykładowo — w zakresie nawożenia, nawadniania czy nawet ochrony. Natomiast przy sadzeniu malin w substracie nawet najmniejsze uchybienia w reżimie technologicznym potrafią w krótkim czasie obniżyć znacząco plon. Ponadto mogą doprowadzić nawet do likwidacji plantacji. I właśnie z tego powodu wielu plantatorów swoją przygodę z uprawą malin pod osłonami zaczyna od ich uprawy w gruncie.
Czas prowadzenia plantacji malin
Jednak i w tej technologii ważnych jest kilka czynników, które zadecydować mogą o opłacalności (lub nie) całego przedsięwzięcia. Mianowicie wielkość plonu, jakość owoców oraz wiedza i umiejętności. Oczekiwania odnośnie do plonów malin pod osłonami są bardzo wysokie. Uważa się, że wydajność poniżej 10–15 t/ha w zasadzie pozbawia przedsięwzięcie ekonomicznego sensu. Ponadto czas uprawy w gruncie nie powinien być dłuższy niż 2–3 lata. Bowiem później znacząco spadają plony i jakość owoców.
Materiał szkółkarski
Duże znaczenie ma też jakość materiału szkółkarskiego. W zasadzie nie powinno się zakładać plantacji z sadzonek innych niż doniczkowe. Dlatego, że sadzonki kopane później zaczynają owocować i dają niższe plony. Natomiast od jakości owoców zależy nie tylko ich cena na rynku deserowym, ale przede wszystkim to, czy ktokolwiek będzie chciał kupić nasz towar.
Konieczne inwestycje w plantację malin pod osłonami
Zobaczmy zatem, jakie należy ponieść koszty założenia hektara malin w tunelu wysokim. Nakłady inwestycyjne na konstrukcję tuneli obejmują przede wszystkim:
- Konstrukcję tunelu oraz zakup folii. Wybór dostawcy, rodzaju materiałów zależy głównie od zasobności portfela oraz oczekiwanych wymagań, co do jakości konstrukcji. Tańsze konstrukcje są bardziej podatne na uszkodzenia przez wiatr, mokry wiosenny czy jesienny śnieg niż tunele z bardziej odpornych profili. Z kolei wybór folii wpływa na parametry klimatu oraz jej trwałość. Przy tańszych trudniej utrzymać odpowiednie parametry w ciągu doby. To natomiast może niekorzystnie wpływać na kondycję roślin i obniżać jakość oraz plon owoców.
- Konstrukcję rusztowań dla malin, która składa się zazwyczaj ze słupków stalowych lub betonowych (czasem drewnianych), poprzeczek drewnianych, linek plastikowych, elementów metalowych i plastikowych. Tutaj, wybór określonego rozwiązania decyduje o trwałości rusztowania, które powinno być, nawet po przeniesieniu w inne miejsce, dalej możliwe do użytkowania.
- Urządzenia niezbędne do montażu systemu nawadniania na plantacji (m.in. zbiornik na wodę, taśmy t-tape, pompa do fertygacji, filtr mechaniczny, itp). Urządzenia te często znajdują się już na wyposażeniu gospodarstwa. Jednakże kiedy ich nie ma, zakup stanowi dodatkowy koszt inwestycyjny.
Wykres 1. Nakłady inwestycyjne na założenie plantacji malin w gruncie w tunelu wysokim (w tys. zł/ha)
Koszty założenia plantacji malin w gruncie
Z wykresu 1 wynika, że nakłady inwestycyjne na zakup tuneli wraz z wyposażeniem, biorąc pod uwagę obecny wzrost cen materiałów, to wydatek rzędu niemal 400–600 tys. zł/ha w zależności od wybranego sposobu uprawy i rodzaju konstrukcji. Najwięcej kosztują tunele z folią (300–400 tys. zł) i konstrukcja rusztowania (50–80 tys. zł). Wprawdzie tunel foliowy jest inwestycją wieloletnią i może być wykorzystywany przynajmniej przez 15–20 lat, jednak te pieniądze na zakup trzeba mieć. Mogą je stanowić własne oszczędności albo zewnętrzne źródła finansowania. A przecież pozyskanie tych zewnętrznych też kosztuje, nawet jeśli są to dotacje z funduszy unijnych.
Ponadto, od rodzaju użytych materiałów zależy ich trwałość oraz możliwości, jakie stwarzają w zakresie kontroli klimatu w trakcie sezonu wegetacyjnego. Ma to niebagatelny wpływ na wielkość plonów i jakość owoców. W praktyce jednak różnie to bywa. W wielu przypadkach producenci montują tunele, na jakie ich w danym momencie stać. To z reguły odbija się później na spadku plonów i jakości owoców. Stąd też obserwuje się dużą rozpiętość w poziomie nakładów na infrastrukturę techniczną w uprawie malin pod osłonami.
Uprawa malin — nakłady na posadzenie roślin
Koszty założenia plantacji malin pod osłonami zależą od wielu czynników, np. sposobu uprawy (czy rośliny będą sadzone bezpośrednio w gruncie, czy na czarnej macie), czy na zagonach, a może na płask, rodzaju sadzonek, (kopane, doniczkowe, long-cane). Do nich należy doliczyć jeszcze koszty nawozów mineralnych i organicznych, robocizny i pielęgnacji plantacji w okresie inwestycyjnym, np. przy malinach letnich. Najdroższy jest zakup sadzonek. W zasadzie standardem już jest zakładanie plantacji malin w tunelu z sadzonek doniczkowych (w praktyce plantatorzy stosują materiał o różnej wielkości doniczki). Przy czym zdarza się, że niektórzy plantatorzy korzystają jeszcze z sadzonek kopanych, które są znacznie tańsze.
Łącznie, średnie nakłady na założenie plantacji w zależności od typu plantacji (w gruncie, na matach, w doniczkach) wahają się od 40 do prawie 60 tys. zł/ha. (wyk. 1). Zatem łączne coroczne obciążenie plantacji kosztami stałymi (amortyzacja), wynikającymi z nakładów inwestycyjnych i kosztów założenia plantacji waha się od 44 do niemal 60 tys. zł/ha. To stanowi dość znaczne roczne obciążenie plantacji. Jeśli przyjmiemy obecnie średnią cenę zbytu owoców na poziomie 20,0–25,0 zł/kg, to tylko na pokrycie tego składnika kosztów całkowitych trzeba sprzedać 2–2,5 tony malin. Ale jeśli ceny spadną poniżej 20 zł, to już trzeba będzie sprzedać 4–5 ton owoców. A przecież do tego dochodzą koszty bieżące uprawy, które są niemałe.
Koszty bieżące uprawy malin pod osłonami
Na koszty te składają się koszty materiałowe, pracy ludzkiej i mechanicznej oraz pozostałe wydatki. Koszty materiałowe obejmują zużycie:
- nawozów mineralnych (posypowych, dolistnych, a przede wszystkim do fertygacji),
- biostymulatorów,
- środków ochrony roślin — insektycydów, fungicydów, herbicydów,
- wody do nawadniania,
- pułapek feromonowych,
- pożytecznych owadów,
- materiałów pomocniczych, takich jak sznurki, zapinki do mocowania pędów malin,
- opakowań jednorazowych, skrzynek,
- wózków do zbioru.
Z kolei na koszty robocizny składają się koszty prac i zabiegów w tunelu. Wiele to bardzo pracochłonne czynności, np. rozciąganie i mocowanie pędów malin do sznurków, plewienie, usuwanie odrostów korzeniowych, zabiegi formujące, cięcie malin po zbiorze, wentylacja tuneli, zwijanie folii czy zbiór owoców.
Koszty zbioru malin
Należy podkreślić, że koszty zbioru malin w tunelu są dość wysokie i zróżnicowane w zależności od wydajności plantacji (plonu) oraz terminu. Przy bardziej obfitym dojrzewaniu owoców (np. latem) pracownik może zebrać więcej owoców w tym samym czasie niż np. w październiku czy listopadzie. Jesienią stawka za zbiór musi być wyższa, by zbieracze mogli zarobić oczekiwaną dniówkę. W praktyce, stawki za zebranie kg malin deserowych wahają się średnio od 4,0 do nawet 6,0–8,0 zł/kg, w zależności od miesiąca zbioru. W pozostałych kosztach mieszczą się m.in. nakłady np. na zakup (wynajem) trzmieli, certyfikacja gospodarstwa, koszty transportu, opłaty marketingowe, koszty pośrednie i majątkowe (np. odsetki od kredytów).
Koszty założenia plantacji malin w polu. Wahania na rynku
Maliny odporne na suszę — prezentacja nowych odmian
Z danych zamieszczonych na wykresie 2. wynika, że koszty uprawy malin w tunelu (obejmujące koszty bezpośrednie i pośrednie oraz amortyzację konstrukcji i plantacji) kształtują się na poziomie od nieco ponad 180,0 tys. zł/ha (przy plonie 13,6 t/ha) do niemal 230,0 tys. zł/ha (plon 19,8 t/ha). Widać, że koszty produkcji malin pod osłonami są bardzo wysokie. Zatem plony, jak i ceny zbytu muszą być na tyle wysokie, by zrekompensować poniesione nakłady. Przy plonie 13,6 ton/ha koszty jednostkowe wynoszą około 13,5 zł/kg. Natomiast przy plonach w granicach 20 ton/ha spadają do poziomu około 11,3 zł za kilogram malin. Obecnie ceny zbytu malin deserowych z tuneli na poziomie 20,0–24,0 zł/kg są dużo wyższe od kosztów.
Patrz: Cena maliny 12.08.2022
Jednak przy obserwowanym wzroście areału malin pod osłonami można oczekiwać wzrostu podaży, czego prawdopodobną konsekwencją może być spadek cen zbytu.
Wykres. 2. Koszty produkcji malin w gruncie w tunelu wysokim 2 2021 r., w zależności od wielkości plonu (w tys. zł/ha)
Koszty produkcji kilograma malin w 2022 r.
Amortyzacje plantacji oraz tuneli i urządzeń technicznych pozostają bez zmian wobec 2021 r. Za zdecydowany wzrost kosztów produkcji kilograma malin odpowiadają więc wyższe ceny materiałów oraz pracy, w tym robocizny.
Wykres 3. Koszty produkcji malin w gruncie w tunelu wysokim w 2022 r., w zależności od wielkości plonu (w tys. zł/ha) Źródło: badania własne
Produkcja kilograma malin w 2023 r.
Początek sezonu 2023 przebiegał również pod hasłem dość wysokich cen produktów (nawozów i środków ochrony), jednak w porównaniu z 2022 r. ceny stopniowo malały. Obecnie wciąż jesteśmy na prostej spadkowej pod względem cen środków produkcji. Tanieją, i to wyraźnie nawozy.
Mimo to nie należy się spodziewać spadku cen owoców deserowych. Po pierwsze rosną ceny opakowań jednostkowych dla owoców miękkich. Poza tym robocizna jest coraz droższa. Ile za ręczny zbiór malin trzeba będzie zapłacić w tym sezonie, jeszcze nie wiemy. Jednak to z pewnością będzie jeden z głównych czynników wzrostu ceny malin deserowych.
Konsument jest jednak w stanie zapłacić za dobry jakościowo towar. Dlatego przede wszystkich trzeba zadbać właśnie o jakość. Weźmy to pod uwagę także z tego powodu, że dobre owoce mogą być poszukiwane w Europie. Mianowicie fatalna pogoda, która nawiedziła południowe rejony kontynentu zniszczyła uprawy bądź tegoroczny plon. Malin można będzie więc poszukiwać m.in. w Polsce.
Jakość i wielkość malin — przede wszystkim
Jest na to sprawdzony sposób i udokumentowany wynikami z plantacji towarowej. Mianowicie zaleca się program stymulacyjny polegający na opryskiwaniu roślin biostymulatorami — BM Start oraz Calibra.
Pierwszy preparat zaleca się stosować począwszy od kwitnienia malin następnie także podczas zawiązywania owoców, co 7–10 dni. Natomiast po zawiązaniu owoców wprowadzamy preparat Calibra, aplikując go podobnie co 7–10 dni.
Oczywiście każdy z ww. produktów można stosować samodzielnie, w zależności od potrzeb. Jednak w systemie, gdy zaczynamy dbanie o jakość z BM Start i uzupełniamy zwiększając kaliber owoców Calibrą uzyskać możemy spektakularny efekt.
Szczegóły odnośnie dawek, częstotliwości i warunków aplikacji znajdziesz tutaj: Duże owoce jagodowe. Jak je wyprodukować?
BM Start wpływa pozytywnie na kondycję i odżywianie roślin, zawiązywanie owoców i ich wzrost poprzez stymulację podziałów komórkowych i formowanie tkanek.
Calibra natomiast dostarcza niezbędnych składników, intensyfikując podziały komórkowe. Zawiązki malin szybciej rosną uzyskując przy tym większe rozmiary. Tak uzyskane duże owoce jagodowe są dodatkowo bardzo smaczne. Efekt ten uzyskujemy właśnie dzięki m.in. manganowi i cynkowi wchodzącym w skład preparatu. Oba pierwiastki intensyfikują syntezę węglowodanów, białek, witaminy C oraz karotenu w pełni wykształconych owocach.
Uprawa malin — ostateczna decyzja należy do producenta
Jakie zatem wnioski wynikają z powyższych analiz rozważań? Uprawa malin pod osłonami wydaje się być bardzo atrakcyjna ze względu na możliwość uzyskania wyższych plonów i cen zbytu niż w uprawie polowej. Ale jednocześnie jest bardzo kapitałochłonna. Możliwość łatwego popełnienia błędów w uprawie w warunkach specyficznych panujących pod osłonami może w bardzo krótkim czasie, zamiast upragnionych i wysokich zysków przynieść ogromne straty. Z pewnością jest to uprawa bardzo wymagająca, zarówno odpowiedniej wiedzy jak i zasobów finansowych. Dlatego przed podjęciem decyzji inwestycyjnych należy dokładnie przemyśleć, czy posiadane umiejętności i środki finansowe pozwalają na tego typu przedsięwzięcie.
Artykuł zawiera lokowanie produktu i ma charakter promocyjny.
