Trociniarka uszkadza drzewa w sadach
Trociniarka czerwica czy trociniarka torzyśniad to bardzo groźne szkodnik drzew, m.in. owocowych. Występują w sadach, zwłaszcza w jabłoniowych i gruszowych. Już obecność jednej gąsienicy może doprowadzić drzewo do śmierci. Jak sobie radzić z tymi szkodnikami?
Trociniarka czerwica oraz rzadziej notowana — trociniarka torzyśniad to polifagiczne gatunki motyli występujące pospolicie w niemal całej Europie, w tym w Polsce.
Trociniarki mogą dać się we znaki w sadach
Trociniarki to charakterystyczne motyle, których gąsienice drążą kanały w zdrewniałych częściach drzew. Gatunki te występują pospolicie w niemal całej Europie, w tym w Polsce. Ich gąsienice są polifagami, które mogą się rozwijać na szerokim spektrum drzew liściastych.
Szkodniki te często notowane są też w sadach drzew owocowych, zwłaszcza w sadach jabłoniowych i gruszowych. W praktyce większe znaczenie ma trociniarka czerwica, szczególnie w sadach zaniedbanych, niechronionych, w ogrodach przydomowych i działkowych. Jednak także w sadach towarowych może wyrządzać szkody.
Trociniarka czerwica
Mimikra — trociniarka czerwica (motyl) wtapia się w tło kory drzewa
Trociniarka czerwica (Cossus cossus) to duży motyl o rozpiętości skrzydeł 75–95 mm. Jego ciało jest dość masywne. Szczególnie podkreśla to spory odwłok. Cały motyl jest pokryty obficie włoskami. Ubarwienie większości ciała i skrzydeł jest szarobrunatne. Barwą motyl ten upodabnia się do kory drzewa (mimikra). W niektórych miejscach na skrzydłach widoczne są rozjaśnienia oraz ciemniejsze przepaski. Tylne skrzydła są nieco ciemniejsze.
Gąsienica dorasta do 10 cm długości. Młodsze
Trociniarka czerwica — gąsienica drążąca pokaźnych rozmiarów korytarze w drewnie
gąsienice są czerwone z czarną głową. Natomiast starsze są zwykle ciemnoczerwone z wierzchu oraz różowożółte po bokach i na spodzie ciała.
Rozwój trociniarki trwa najczęściej 2 lata, rzadziej 3–4. Motyle roją się w czerwcu i lipcu. W tym czasie samica składa jaja po 15–25 sztuk w złożach. Najczęściej w szczeliny kory na pniu drzewa i w okolicę szyjki korzeniowej. Po upływie około 2 tygodni wylegają się larwy (gąsienice). Następnie wgryzają się one w korę drzewa i zaczynają wyjadać tunele tuż pod nią. Wyżerki są bardzo nieregularnego kształtu. W głąb pnia gąsienice wchodzą dopiero po przezimowaniu. Żerujące gąsienice wyróżniają się zapachem przypominającym ocet drzewny (zapach zgnilizny). Przez cały następny sezon larwy żyją w drewnie, a potem znów zimują. W kolejnym sezonie żerują zwykle do końca kwietnia. Po czym przepoczwarczają się w tunelach żerowych lub w glebie u podstawy pnia.
Poczwarka jest brązowa, silnie owinięta przędzą i wiórami drzewnymi. Na chwilę przed wyjściem dorosłego, delikatnego motyla poczwarka przesuwa się ku otworowi wylotowemu.
Trociniarka torzyśniad
Motyl trocinarki torzyśniad
Trociniarka torzyśniad (Zeuzera pyrina), znana jest też pod nazwami trociniarka torzyśniad, czy torzyśniad kasztanówka. Entomolodzy uważają, że jej osobnik dorosły to jeden z najpiękniejszych motyli występujących w Polsce.
Rozwój jednego pokolenia tego motyla trwa 2 lata. Motyle latają w czerwcu, lipcu i sierpniu. Jaja składają zwykle kupkami w szczelinach kory. Poza tym trociniarka torzyśniad ma bardzo podobną biologię i cechuje się podobną szkodliwością na drzewach owocowych jak trociniarka czerwica.
Trociny wysypujące się z pnia jabłoni — czyli szkodliwość trociniarek
Szkodliwość trociniarki zależy od wielkości i wieku drzewa. Już jedna bowiem gąsienica stanowi ogromne zagrożenie dla młodego, nawet 3-letniego drzewa owocowego. Natomiast w przypadku starszych drzew największe szkody powstają wówczas, gdy w jednym będzie żerować kilkanaście–kilkadziesiąt gąsienic. Najczęściej jednak są one spotykane mniej licznie lub pojedynczo. Otwory prowadzące na zewnątrz kory są łatwo zauważalne, pełne trocin i odchodów, które wysypują się na ziemię. Z uszkodzonych miejsc na pniach widoczne są też wycieki soków.
Kanały żerowe są dość znacznych rozmiarów. W efekcie mogą utrudniać przewodzenie asymilatów oraz wody w drzewie. Prowadzi to do zmniejszenia przyrostów, a w przypadku dużego nasilenia żerujących larw — do obumarcia drzewa. Poza tym młode, zasiedlone drzewa mogą się nawet łamać pod wpływem silnych wiatrów. Uszkodzone fragmenty drewna czy kory stają się bramą wejściową dla patogenów chorobotwórczych. Większe nasilenie trociniarek następuje w sadach uprawianych w pobliżu lasów liściastych.
Trociniarka zwalczanie
W monitoringu nalotów motyli można użyć pułapek z feromonem (pułapek feromonowych). Ponieważ motyle latają zwykle od końca maja, pułapki wabiące należy wywieszać w sadzie już ok. połowy maja. Przy czym, jeśli wegetacja przebiega szybciej niż w standardowym sezonie, wówczas montaż pułapki należy przyspieszyć.
Aby zapobiec składaniu jaj przez samicę, warto smarować pnie drzew repelentem. Silnie zasiedlone drzewa należy usuwać i niszczyć wraz ze znajdującymi się wewnątrz larwami. Gdy nasilenie trociniarek nie jest duże, można próbować ręcznie wyciągać/wyłuskać larwy z kanałów żerowych lub zatruwać je insektycydem kontaktowym wprowadzanym do korytarza w formie iniekcji. Jeśli obwód pnia na to pozwala, można również wycinać fragment drewna, aby ułatwić sobie dotarcie do gąsienicy. Przy czym, wszelkie powstałe rany na korze czy drewnie smarujemy pastami zabezpieczającymi przed patogenami kory i drewna.
