Szkodniki malin niszczące pędy
Szkodniki malin niszczące pędy krzewów doprowadzają do znacznych strat plonu owoców. Pośrednio przyczyniają się dodatkowo do porażenia roślin patogenami. A to przy współistnieniu szkodnika i choroby może całkowicie zniszczyć plantację. Jak i kiedy kontrolować krzew na obecność szkodników i czym je zwalczać?
Szkodniki malin niszczące krzewy to przede wszystkim larwy muchówek i motyli (zwane gąsienicami).
Muchówki
Na plantacjach malin licznie występują dwa gatunki, tj. pryszczarek namalinek łodygowy (Resseliella theobaldi) oraz pryszczarek malinowiec (Lasioptera rubi). Te szkodniki malin niszczące pędy są groźne zarówno dla malin letnich (tj. owocujących na pędach dwuletnich), jak i malin jesiennych (owocujących na pędach jednorocznych).
Pryszczarek namalinek łodygowy
Szkodnik ten jest szczególnie niebezpieczny, gdyż jego żerowanie inicjuje infekcję grzybową. W niektórych latach jego występowania doprowadza do dużych strat plonu (60% i więcej).
Wygląd. Osobniki dorosłe osiągają wielkość 1–2 mm. Pokrój ich ciała przypomina komara. Mają one długie nogi, swobodnie zwisające w czasie lotu oraz długie czułki. Ubarwienie większości ciała jest brunatno-pomarańczowe. Larwy pryszczarka są typu apodialnego (beznogie), najpierw półprzezroczyste, następnie ciemnieją, stają się jasno- i ciemnopomarańczowe.
Rozwój. Zimują larwy w kokonach ziemnych tuż pod powierzchnią gleby. W połowie kwietnia się przepoczwarczają. Po czym dorosłe osobniki wylatują na przełomie kwietnia i maja. Następnie każda z zapłodnionych samic składa liczne jaja w naturalnych spękaniach skórki pędu lub w miejscu mechanicznego jej uszkodzenia. Szczególnie często na najmłodszych, jednorocznych pędach. Łącznie jedna samica może złożyć 50–60 jaj. Wylęgłe larwy żerują pod skórką przez 2–4 tygodnie, szczególnie w dolnej części pędu. Larw na jednej roślinie może być bardzo dużo, jeśli do jednego miejsca złoży jaja wiele samic. Na przepoczwarczenie larwy wypadają na ziemię.
W naszym kraju gatunek ten wytwarza co najmniej 3 pokolenia w ciągu roku. Pierwsze pojawia się na przełomie kwietnia i maja, drugie — w końcu czerwca, trzecie — w końcu lipca.
Szkodliwość. Żerowanie larw powoduje zmianę barwy, ciemnienie skórki pędów malin, a następnie jej zasychanie i się łuszczenie. Stopień uszkodzeń pędów jest zależny od uprawianej odmiany. Uszkodzone miejsca są bramą wejściową dla patogenów wywołujących przypąkowe zamieranie pędów maliny (patogeny Didymella applanata i Botrytis cinerea).
Pryszczarek malinowiec
Szkodniki malin niszczące pędy są przyczyną znacznych strat plonu na plantacji
Wygląd. Oba te szkodniki malin niszczące pędy są do siebie podobne wizualnie i wielkościowo. Także larwa jest podobna do poprzedniego gatunku, czyli jest półprzezroczysta po wylęgu, a w miarę starzenia staje się pomarańczowa. Dorasta ona do 2,5 mm długości.
Rozwój. Larwy zimują w galasach na pędach malin. Wiosną, zazwyczaj w drugiej połowie kwietnia się przepoczwarczają. Po czym pojawiają się dorosłe muchy. Składanie jaj tego gatunku jest rozciągnięte w czasie i może trwać od końca kwietnia do początku czerwca. Jaja w liczbie
Larwy (starsze — pomarańczowe, młodsze — białawe) pryszczarka malinowca w galasie
kilku do kilkunastu sztuk, samica składa w naturalnych spękaniach kory pędu lub mechanicznie powstałych zranieniach. Zazwyczaj jednak w pobliżu pąków liściowych. Larwy wgryzają się tuż pod skórkę pędów. W jednym miejscu może żerować kilkanaście larw, które wydzielają jednocześnie substancje powodujące powstawanie guzowatego wyrośla. Po 5–6 tygodniach żerowania galas taki może mieć średnicę 3–4 cm. Najwięcej wyrośli można zaobserwować w dolnej części pędów, rzadziej występują wyżej niż na wysokości 1 metra. Larwy w galasach zostają aż do wiosny następnego roku.
Szkodnik tworzy jedno pokolenie rocznie.
Szkodliwość. W wyniku żerowania larw i powstawania wyrośli przewodzenie asymilatów w pędach ulega spowolnieniu lub jest niemożliwe. Efektem jest zahamowanie wzrostu, zasychanie pędów i osłabienie owocowania lub całkowity brak plonu.
Lustracja plantacji na obecność pryszczarków
Ocenę zagrożenia ze strony pryszczarków żerujących na malinie przeprowadza się, obserwując pędy. Do celów monitoringu można także użyć pułapek z feromonem odławiających samce pryszczarków.
W przypadku pryszczarka namalinka łodygowego uwagę zwracamy na charakterystyczne plamy na pędach, a następnie na liczebność jaj i żerujących larw pod uszkodzoną skórką. Lustracje na odmianach owocujących na pędach jednorocznych trzeba prowadzić od maja aż do zbioru malin, w odstępach co najwyżej 2-tygodniowych. W tym celu powinno się przeglądać po 4 próby obejmujące po 50 jednorocznych pędów. Próg zagrożenia dla pryszczarka namalinka łodygowego wynosi 5% uszkodzonych pędów.
W przypadku pryszczarka malinowca poszukujemy pędów, na których widoczne są galasy. Takie obserwacje na odmianach malin owocujących na pędach jednorocznych najlepiej przeprowadzić w okresie bezlistnym. Aby ustalić nasilenie szkodnika, należy przeglądać po 4 próby zawierające po 50 pędów jednorocznych. Próg zagrożenia dla pryszczarka malinowca wynosi co najmniej 5% uszkodzonych pędów z galasowatymi wyroślami.
Motyle — przeziernik malinowiec
Obok pryszczarków pędy malin mogą być poważnie uszkadzane przez gąsienice motyla przeziernika malinowca (Pennisetia hylaeiformis).
Przeziernik malinowiec — motyl (osobnik dorosły)
Dużego nasilenia można spodziewać się na starych, zaniedbanych plantacjach, na których rośliny rosną w znacznym zagęszczeniu albo na plantacjach sąsiadujących z malinami dziko rosnącymi.
Opis szkodnika
Przeziernik malinowiec jest bardzo charakterystyczny. Jego skrzydła są przezroczyste z delikatnym, ciemnobrązowym użyłkowaniem. Brązowe łuski widoczne są jedynie na brzegach skrzydeł, zwłaszcza na przedniej parze. Ciało jest pokryte obficie czarnymi włoskami z żółtymi przepaskami w części tułowiowej i odwłokowej. Właściwie układ żółtych pasów różni się w zależności od płci motyla. Budowa ciała tego gatunku wskazuje na to, że jest to gatunek aktywny po zmierzchu. Gąsienice są białawe i mają czarnobrązową głowę. Osiągają maksymalną długość 30 mm.
Rozwój
W zależności od lokalizacji motyle latają od czerwca do początku września. Gąsienice żerują wewnątrz pędów, wyjadając rdzeń, zwłaszcza w niższych partiach rośliny. Objawem żerowania są galasowate wyrośla w pobliżu szyjki korzeniowej. Najłatwiej je zaobserwować w okresie jesienno-zimowym, kiedy z pędów opadną liście. Wiosną gąsienica żeruje jeszcze pewien czas, a następnie wygryza otwór wyjściowy i przemienia się w brązową poczwarkę. Zjawisko to zachodzi w maju, w pędach, do 10 cm nad ziemią. Samice składają jaja, począwszy od czerwca, bezpośrednio na dolną część pędów lub w ich pobliżu. Płodność samicy wynosi 100–120 jaj. Po kilku dniach gąsienice wgryzają się do pędów i zaczynają żerować.
Gatunek w naszym rejonie geograficznym tworzy jedno pokolenie rocznie.
Szkodliwość
Gąsienice wgryzają się do pędów i wyjadają ich rdzeń. Zanieczyszczają przy tym tunel żerowy znaczną ilością grudek kału. Zasiedlone przez gąsienice pędy są zahamowane we wzroście, a w późniejszym czasie mogą zasychać. Dają się też łatwo z karpy wyciągnąć. Uszkodzenia na szyjce korzeniowej sprawiają, że z zaatakowanej maliny nie wyrastają odrosty korzeniowe. Oczywiście należy się wówczas liczyć ze słabszym plonowaniem malin.
Ocena nasilenia szkodnika
Aby mieć pewność co do sprawcy uszkodzeń należy podejrzane pędy przekrajać i oznaczyć gąsienicę. W przypadku odmian owocujących na pędach jednorocznych lustracje należy przeprowadzać w okresie jesienno-zimowym lub podczas wycinania pędów po zbiorze owoców. Aby ocena była reprezentatywna, należy pobrać do analizy 200 pędów z plantacji (4 próby po 50 pędów).
Próg zagrożenia dla przeziernika malinowca wynosi 5% uszkodzonych pędów malin.
Szkodniki malin niszczące pędy – zwalczanie
Zwalczanie szkodników malin niszczących pędy nie jest łatwym zadaniem, a na niechronionych plantacjach w lata ich licznego występowania należy się liczyć z uszkodzeniem większości roślin.
Generalnie obowiązuje kilka zasad.
- Zakładamy plantacje w miejscach oddalonych od innych upraw.
- Unikamy dla nowych plantacji sąsiedztwa malin i jeżyn dziko rosnących.
- Pędy z widocznymi objawami żerowania pryszczarka namalinka łodygowego czy przeziernika malinowca, a także z galasami powodowanymi przez larwy pryszczarka malinowca i zgrubienia przeziernika usuwamy i spalamy (nie przeznaczamy na zrębki czy kompostowanie).
- Utrudniamy wylot muchówek z gleby np. poprzez jej ściółkowanie.
W ramach metody chemicznej do zwalczania pryszczarka namalinka łodygowego i przeziernika wykorzystać jeden z kilkunastu zarejestrowanych środków owadobójczych. Zawierają one głównie acetamipryd (neonikotynoid) lub deltametrynę (pyretroid). Warunkiem jest przekroczenie progu zagrożenia, ale ważne jest także, aby pędy miały wysokość co najmniej 20–30 cm. W przypadku licznego występowania szkodnika dopuszcza się powtórzenie zabiegu środkiem o innym mechanizmie działania, po upływie 7–10 dni. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na dokładne wykonanie opryskiwania zwłaszcza na dolne partie pędów. Wykonujemy zabieg poza godzinami oblotu przez pszczoły.
