Przygotowanie otoczenia pod uprawy sadownicze
Niezbędnym elementem przygotowania terenu pod sad jest właściwe zorganizowanie jego otoczenia. Odpowiedni dobór roślin, zapewnienie bioróżnorodności, odizolowanie od ryzyk zewnętrznych sprawia, że uprawy sadownicze stają się bardziej stabilne i opłacalne.
W zasadzie nie ma żadnych prawnych regulacji mówiących o tym, jak powinno wyglądać otoczenie sadu. We Włoszech drzewa rosną tuż przy drogach, w wielu polskich sadach jest bardzo podobnie. Stosowanie się jednak do zasad dobrej praktyki sadowniczej na pewno wpłynie korzystnie na nasze uprawy sadownicze.
Jedynie w systemie rolnictwa integrowanego w metodyce wyraźnie zawarto informacje na temat konieczności utworzenia właściwego otoczenia uprawy i w tym przypadku zalecenia należy traktować jako obowiązujące.
Uszkodzenia powodowane wiatrem
Urządzanie otoczenia sadu zacząć należy do wyznaczenia kierunku, z którego wieją najczęściej silne wiatry. W Polsce jest to zazwyczaj kierunek północny, północno-zachodni lub zachodni. Aby zapobiegać silnym podmuchom wiatru, który może niekorzystnie wpłynąć na drzewa, należy od tych kierunków zastosować zapory wiatrochronne. Niekorzystny wpływ silnych wiatrów dotyczy całego sezonu uprawy oraz zimy.
- Przenikliwe zimowe wiatry powodują dodatkowe uszkodzenia mrozowe drzew, powodując, że temperatura odczuwalna jeżeli chodzi o uprawy sadownicze, spada znacznie poniżej tej wskazywanej na termometrze.
- Wiosenne zimne podmuchy, zwłaszcza gdy w dzień jest już dość ciepło, mogą być przyczyną pękania pni wrażliwszych rozhartowanych drzew.
- Latem zapora przeciwwiatrowa chroni przed silnymi uderzeniami wiatru w ścianę owoconośną. Przy braku takiego zabezpieczenia dochodzi często do przechylenia się lub nawet położenia całych rzędów drzew. Rząd wysokich drzew chroni też przed silnymi uszkodzeniami gradowymi, przyjmując na siebie część opadów.
- Jesienią silne podmuchy wiatru powodują opadanie owoców i ich uszkodzenia mechaniczne.
Co posadzić jako osłonę przeciwwiatrową?
Na terenach narażonych na silne wiatry, czyli np. w terenach podgórskich, które świetnie nadają się do produkcji sadowniczej, otoczenie sadu należy obsadzić zwłaszcza od strony północno-zachodniej i zachodniej. Osłona wiatrochronna powinna być założona przez posadzenie jednego, dwóch lub nawet trzech rzędów drzew gatunków szybko rosnących. Bardzo przydanym gatunkiem będą olchy, posadzone w odstępie co 1–2 m. Drzewa te rosną szybko, są dość smukłe, więc szpaler nie będzie zbyt szeroki. Bardzo dobrze spisze się też lipa. Dodatkowo- jako gatunek miododajny stanowić będzie bazę pożytkową dla pszczołowatych. Niezbyt fortunnym rozwiązaniem jest dobór drzew silnie rosnących. Nie dość, że stanowią konkurencję dla jabłoni i skutecznie zagarniają sobie część wody oraz składników pokarmowych, to ponadto będą wymagały cięcia, przysparzając sadownikowi dodatkowej pracy. Z tego powodu do założenia pasów osłonowych nie stosuje się takich gatunków jak topola, robinia akacjowa czy jesiony.
Uprawy sadownicze a zdrowe otoczenie
Uprawy sadownicze wymagają bezpiecznego otoczenia z roślin niebędących jak np. świdośliwa źródłem brunatnej zgnilizny
Pewne gatunki, mimo swoich cennych owoców, miododajności nie nadają się do urządzania otoczenia sadu. Przenoszą te same choroby co uprawiane jabłonie. Z tego względu nie zaleca się zastosowania głogów, jarzębiny czy świdośliwy. Gatunki te również mogą być porażone przez zarazę ogniową, ale i inne choroby, stając się źródłem chorób dla kwatery jabłoniowej. Sposobem na zapewnienie sobie bogactwa ptaków, które pożytecznie zwalczą szereg szkodników glebowych, jest sadzenie w otoczeniu sadu takich drzew, które wytwarzają soczysty i smaczny pokarm dla ptaków. Przydatna będzie czeremcha amerykańska, siewki czereśni ptasiej, drzewa morw białej i czarnej czy róże owocowe.
Zakładanie sadu po sadzie
Nowe kwatery bardzo często zakładane są obecnie na terenach, na których wykarczowano stare
Uprawy sadownicze obecnie bardzo często zakładane są bezpośrednio po sobie, np. po wykarczowaniu poprzedniego sadu
kwatery. Oczywiście nie jest to najlepsze stanowisko pod uprawy sadownicze, ale w związku z niedostatkiem odpowiednich stanowisk, po wykonaniu szeregu uprawek i zrobieniu kilkuletniej przerwy sady zakłada się w miejsce swoich poprzedników. W tych starych sadach stosowano już pasy zadrzewień w celu ochrony przed wiatrem. Likwidując sad, lub kwaterę, należy pozostawić rosnące tam zadrzewienia — to cenne stanowisko dla pożytecznych owadów i drobnych gryzoni. Pozostawienie starych zarośli powoduje, że można zaoszczędzić zarówno fundusze przeznaczone na nasadzenia zapory wiatrochronnej, jak i na czasie. Drzewa są już spore i skutecznie chronią od pierwszego dnia po posadzeniu nowej kwatery.
Biologiczna równowaga w sadzie
Ostoje ptactwa i innych organizmów pożytecznych stabilizują bioróżnorodność sadu
Zapewnienie stałych ostoi dla ptactwa, owadów i innych drobnych mieszkańców powoduje, że kwatery zakładane w sadzie są bardziej stabilne biologicznie. Tylko takie podejście pozwala na ograniczenie stosowania środków ochrony roślin jeśli chodzi o uprawy sadownicze, co powoli staje się warunkiem niezbędnym i wymaganym prawem. Dobrym sposobem na niedopuszczanie do nadmiernego występowania szkodnika jest bowiem właśnie zapewnienie równowagi biologicznej obszaru.
Ptactwo drapieżne
Podczas urządzania otoczenia sadu należy pamiętać o zawieszeniu budek lęgowych dla ptaków oraz ustawieniu wysokich, około 5-m tyczek z poprzeczkami dla ptaków drapieżnych. Stworzone w ten sposób warunki pozwolą na zjadanie przez ptaki znacznej części uciążliwych szkodników i ich larw. Drapieżniki, mające szanse na obserwację z pozycji tyczki bardzo dobrze poradzą sobie z drobnymi gryzoniami. Ptaki są też doskonałym sprzymierzeńcem w walce z pędrakami i drutowcami w glebie. Po zabiegu wykonywanym broną talerzową szybko szkodniki te staną się pożywieniem dla ptaków, które istotnie ograniczą ich liczebność.
Ogrodzenie sadu
Kwatery sadownicze bez wątpienia trzeba ogrodzić. Ochroni to nie tylko przed zwierzyną łowną, ale przede wszystkim przed dostaniem się drzewek i plonów z nich w niepowołane ludzkie ręce. Przygotowując płot wokół sadu, bardzo ważne jest, by zadbać o schronienia dla małych zwierząt drapieżnych. Kuny, łasice, tchórze czy gronostaje są cennym regulatorem populacji myszy polnych, nornic czy karczowników i niezastąpioną niechemiczną metodą walki z nimi. Idealnym schronieniem będą skupiska kamieni, czyli rumowiska oraz zarośla powstające w starych nasadzeniach drzew i krzewów wokół sadów.
Czytaj więcej:
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – jak z nią walczyć?
