Ochrona roślin w ekologicznej produkcji owoców

Ochrona roślin w ekologicznej produkcji owoców to zadanie wyjątkowo trudne. Naczelną zasadą rolnictwa ekologicznego jest zapobieganie występowaniu chorób i szkodników, co w praktyce okazuje się niewystarczające.

Duży problem stanowi mała liczba zarejestrowanych środków do bezpośredniego zastosowania i z reguły niższa ich skuteczność w porównaniu do środków syntetycznych, których na ekologicznych plantacjach używać nie można.

Ochrona roślin. Czy możliwa jest produkcja ekologicznych owoców?

W produkcji ekologicznej można korzystać tylko z takich nawozów i środków ochrony roślin, które spełniają wymogi opisane w prawie. Na liście środków dopuszczonych w ekologii nie ma syntetycznych preparatów. Powstaje więc pytanie, czy w ogóle taka uprawa może się udać, skoro przykładowo jabłonie są atakowane przez cały okres wegetacyjny przez co najmniej kilkanaście groźnych szkodników i patogenów? Jak chronić jabłonie przed przędziorkami, mszycami, zwójkówkami, owocówką jabłkóweczką, mączniakiem, parchem? Producenci ekologiczni istnieją, zatem odpowiedź musi być pozytywna. Ochrona roślin stawia bardzo wysokie wymagania w rolnictwie ekologicznym, ale możliwe do realizacji.

Ochrona roślina a profilaktyka

W uprawie ekologicznej drzew lub krzewów owocowych konieczne jest opracowanie wieloletniej strategii. Przed założeniem plantacji należy wybrać stanowisko, na którym rośliny będą uprawiane, a w szczególności znać typ gleby, stosunki wodne, zasobność w składniki pokarmowe, przedplon, otoczenie. Wszystkie te czynniki będą potem decydowały o występowaniu szkodników i chorób. Można się spodziewać mniejszego porażenia parchem jabłoni, jeśli sad będzie założony w miejscu przewiewnym, na małym wzniesieniu.

Podstawową sprawą jest też dobór gatunków, odmian i podkładek. Niektóre z nich są w mniejszym stopniu atakowane przez szkodniki i porażane przez patogeny. Przykładowo takie rośliny jak aronia wykazują mniejszą podatność na występowanie agrofagów. Możliwe to jest również w przypadku jabłoni, ale należy wybierać odmiany o wysokiej odporności na patogeny chorobotwórcze, bądź wykazujące znaczącą tolerancję. Przykładowo, odmianami o genetycznym uwarunkowaniu odporności na parcha jabłoni są np. Rajka, Rubinola, Free Redstar czy Topaz. Badania dotyczące odmian jabłoni najbardziej przydatnych do ekologicznej produkcji prowadzone są przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach.

Poza nowymi odmianami poszukiwane są „stare” cechujące się małymi, często kwaskowatymi owocami, ale o bardzo dużej odporności na parcha. W rejestrze odmian znajdują się również takie, które wykazują się małą podatnością na tę konkretnie chorobę (Szampion, Piros, Pinova). Na jednej plantacji dobrze jest też uprawiać więcej niż jedną odmianę o zróżnicowanej podatności na choroby. Ważny jest także wybór odpowiednich odmian będących zapylaczami dla głównej uprawy. W przypadku jabłoni, gruszy czy też czereśni w zasadzie konieczne jest zapylenie kwiatów pyłkiem pochodzącym z innych odmian.

Ochrona roślin. Metody

W ramach metody agrotechnicznej w sadach ekologicznych zaleca się utrzymanie czarnego ugoru między rzędami, co najmniej w pierwszych latach uprawy oraz ściółkowanie rzędów. Wykorzystany materiał szkółkarski powinien być najwyższej jakości. Drzewka trzeba regularnie przycinać i formować ich koronę. Przykładowo, znacząco mniej aktywnych form przędziorków występuje na jabłoniach o koronie jednoprzewodnikowej typu wrzeciono. Istotne jest także prawidłowe nawożenie organiczne, zgodne z aktualnym zapotrzebowaniem roślin na składniki pokarmowe. To od takich czynności zależy kondycja drzew i ich odporność na zagrożenia.

Ochrona roślin

Ochrona roślin przed szkodnikami propaguje metodę biologiczną, m.in. wykorzystanie drapieżnych bzygowatych

fot. Katarzyna Kupczak

Obecnie, w ochronie roślin przed szkodnikami, propaguje się metodę biologiczną. Polega ona na wykorzystaniu wrogów naturalnych, niszczących szkodniki zagrażające plonowaniu drzew. Zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju pożytecznych organizmów jest kluczem do skutecznego zapobiegania powstawaniu strat. Infrastruktura ekologiczna krajobrazu rolniczego, w tym miedze, oczka wodne, zakrzewienia, zadrzewienia, są doskonałym schronieniem i miejscem dla rozwoju drapieżnych biedronek, biegaczowatych, kusakowatych, złotooków, bzygowatych, pająków, pasożytniczych błonkówek. Można czynnie zwiększać poziom urozmaicenia florystycznego krajobrazu i zwiększać liczebność oraz różnorodność gatunkową organizmów pożytecznych poprzez wysiewanie mieszanek kwitnących roślin. Taka ochrona roślin jest bardzo skuteczna.

Bardzo duże znaczenie w sadach ekologicznych mają też metody mechaniczne. Usuwanie zasiedlonych przez szkodniki fragmentów roślin i ich fizyczne niszczenie może znacząco obniżyć nasilenie występowania fitofagów. Jest jasne również, że opadłe liście i owoce należy usuwać, bo bywają one źródłem wielu zagrożeń. Pozostawione mumie na drzewach lub opadłe owoce to ogromne ilości zarodników wywołujących choćby brunatną zgniliznę i wiele innych chorób.

Możliwości bezpośredniego zwalczania chorób i szkodników

Bezpośrednia ochrona roślin takich jak drzewa i krzewy owocowe musi się opierać na środkach zarejestrowanych w rolnictwie ekologicznym w Polsce. Listę można znaleźć na stronie Instytutu Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu. Podstawą do ich użycia jest regularny i prawidłowy monitoring szkodników oraz objawów powodowanych przez patogeny. Progi zagrożenia są takie same jak w produkcji integrowanej.

W ochronie przed parchem jabłoni można wykorzystać preparaty miedziowe. Zabiegi tymi fungicydami wykonuje się wczesną wiosną oraz w okresie pojawiania się pierwszych liści. Duże znaczenie w sadach jabłoniowych ma też mączniak. W tym przypadku dopuszcza się użycie preparatów zawierających siarkę. Przy takich chorobach nie należy zapominać o częstych lustracjach kwater, wygrabianiu liści, usuwaniu porażonych pędów, rozet liściowych czy owoców.

Jedną z najgroźniejszych grup szkodników jabłoni i śliw są owocówki, ze względu na to, że atakują bezpośrednio owoce i powodują ich robaczywienie. Na liście dostępnych w rolnictwie ekologicznym środków ochrony przed tymi szkodnikami są preparaty zawierające wirusy granulozy (bakulowirusy). Wykazują one bardzo dużą selektywność i patogeniczność w stosunku do stadiów larwalnych motyli, przez co są bezpieczne dla człowieka i owadów pożytecznych. Zabieg preparatem wirusowym należy wykonać w stadium „czarnej główki”. Jest to etap zakończenia inkubacji jaj i bliski okres wylęgania gąsienic.

Innym sposobem na ograniczenie występowania owocówek jest dezorientacja samców. Zabieg ten polega na wprowadzeniu do sadu dyspenserów feromonów płciowych samic motyli. Wytworzone substancje lotne powodują całkowitą dezorientację zdolnych do kopulacji osobników męskich.

Ochrona roślin dzięki naturalnym substancjom pochodzenia roślinnego

W bezpośredniej ochronie jabłoni przed szkodnikami i chorobami można stosować też naturalne substancje w formie wyciągów roślinnych. Możliwości wykorzystania różnych roślin jest sporo i asortyment ten stale się powiększa. Najbardziej znane są „gnojówki” z różnych roślin: krwawnika, czosnku, pokrzywy. Zabiegi takie należy rozpocząć wczesną wiosną, wraz z początkiem wegetacji roślin. Wyciąg ze skrzypu polnego może wspomagać walkę z parchem jabłoni, natomiast z krwawnika pospolitego wpływa na ograniczenie mączniaka.

Opór środowiska albo introdukcja

W ograniczaniu liczebności mszyc, które należy rozpocząć w momencie pojawienia się pierwszych kolonii, pomocne mogą okazać się preparaty na bazie pokrzywy, wrotyczu pospolitego, cebuli lub czosnku. W przypadku przędziorków profilaktycznie dozwolone jest stosowanie preparatów olejowych, już w okresie wczesnowiosennym przed pękaniem pąków. Dodatkowy element walki z tymi roztoczami to wykorzystanie drapieżnego roztocza, dobroczynka gruszowego. Taką introdukcję najlepiej wykonać we wczesnym okresie rozwojowym jabłoni, najpóźniej do połowy kwietnia. W ciągu 2–3 lat od momentu wprowadzenia tego pajęczaka do sadu, możliwe jest utworzenie silnej populacji dobroczynka, zdolnej skutecznie redukować liczebność przędziorków. W praktyce już od lat, wielu sadowników stosuje pożyteczne dobroczynkowate.

Podsumowanie

Świadome rezygnowanie z syntetycznych środków produkcji nie ułatwia uprawy, a wręcz ją utrudnia. Produkcja ekologiczna boryka się z problemami nie tylko na plantacjach, ale i w handlu. Stosunkowo nieduża liczba dostawców produktów ekologicznych wiąże się ze słabą organizacją skupu i dystrybucji. Z pewnością ekologiczna uprawa owoców jest o wiele bardziej wymagająca, a zakaz stosowania pestycydów zmusza do większego zaangażowania w wyszukiwaniu niechemicznych metod, na których może oprzeć się ochrona roślin. Konsumenci coraz głośniej żądają prawdziwych ekologicznych owoców, a co najważniejsze – są w stanie za nie więcej zapłacić.

Czy artykuł był przydatny?

Kliknij na gwiazdkę, by zagłosować

Ocena 4.7 / 5. Liczba głosów 6

Na razie brak głosów. Możesz być pierwszy!

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *