Dereń jadalny uzupełnia zestaw superowoców
Zainteresowanie nowymi gatunkami sadowniczymi wynika z poszukiwań owoców o podwyższonych wartościach prozdrowotnych. W tej grupie jest wiele gatunków stosunkowo mało znanych. Są także wręcz te zapomniane, np. dereń jadalny, który powraca do łask.
Konsumenci coraz częściej sięgają po superowoce o wyjątkowym składzie chemicznym i właściwościach leczniczych. Najczęściej pochodzą one z roślin gatunków mało wymagających pod względem stanowiska czy agrotechniki. Ich uprawa jest łatwa, bez ryzyka wystąpienia groźnych chorób i szkodników. Dlatego możemy produkować je metodą ekologiczną, co jeszcze bardziej podkreśla ich wysoką wartość biologiczną. Z tych powodów gatunki te mogą być ciekawą alternatywą dla sadowników, pozwalającą zwiększyć owocową ofertę gospodarstwa i rozwinąć małe przetwórstwo.
Dereń jadalny właściwości i zastosowanie
Dereń jadalny kwitnie bardzo wcześnie na przedwiośniu, już w marcu
To interesująca roślina o jadalnych owocach. Gatunek ten jest znany w uprawie od 400 lat, głównie z powodu cennych owoców i twardego drewna. To także miododajna roślina z powodu wcześnie kwitnących, żółtych kwiatów i ozdobna za sprawą przebarwiających się jesienią liści. Jego zasięg naturalny obejmuje Europę Środkową i Południową. Należy do gatunków długowiecznych i łatwych w uprawie.
Liście, kwiaty i owoce derenia są od dawna wykorzystywane w ziołolecznictwie. Owoce derenia zawierają: cukry 10–17%, garbniki, pektyny, witaminę C (45–68 mg), antocyjany (62–136 mg) i polifenole (266–576 mg) w 100 g owoców. W owocach derenia występuje kwas loganowy, który wykazuje aktywność w leczeniu autoimmunologicznych zaburzeń i stanów zapalnych.
Dereń jadalny to bardzo dobry surowiec do produkcji: soków, nalewek, kompotów, dżemów, konfitur, a także kiszonek tzw. polskich oliwek oraz do kandyzowania. W farmacji stosuje się proszek z suszonych owoców i pestek. Z pestek derenia można także toczyć wartościowy olej.
Owoce derenia wykazują ponadto działanie łagodzące gorączkę, grypę, anginę. Mają właściwości ściągające i przeciwzapalne w schorzeniach żołądkowo-jelitowych. Surowcem farmaceutycznym są także liście, kora i pędy. Napary z liści stosuje się jako środek moczo- i żółciopędny, a napar z kory ma właściwości wzmacniające, pobudzające i leczący trudno gojące się rany. Preparaty z derenia są wykorzystywane w leczeniu cukrzycy.
Sadzonki derenia jadalnego
Materiał szkółkarski mogą stanowić siewki uzyskane z nasion lub materiał wegetatywny uzyskany przez: odkłady, sadzonki półzdrewniałe ukorzeniane w VI, okulizację letnią lub szczepienie w szparę ze ścięciem podkładki, którą stanowią siewki derenia jadalnego. Najtańsze są siewki derenia, a najdroższy materiał szczepiony lub okulizowany. Dereń nie lubi przesadzania, dlatego lepiej zakładać plantację z materiału doniczkowanego, z dobrze wykształconą bryłą korzeniową.
Dereń jadalny odmiany
Źródłem najcenniejszych ekotypów i hodowli derenia jest arboretum w Bolestraszycach współpracujące z Arboretum w Sycowie.
Polecane odmiany derenia jadalnego:
- wczesne (dojrzewanie owoców VIII) — Dublany i Juliusz;
- średnio wczesne (przełom VIII i IX) — Szafer, Raciborski;
- o średnim terminie dojrzewania (IX) — Bolestraszycki, Kresowiak, Paczoski;
- późne (IX i X) — Florianka, Podolski.
Owoc derenia jest soczystym pestkowcem o specyficznym aromacie i cierpko-kwaśnym lub słodko-kwaśnym smaku. Większość odmian ma owoce barwy ciemnoczerwonej — Titus i kształtu oliwkowatego, ale dereń może mieć także owoce barwy ciemnopurpurowej — Jolico, Siemen; czerwonej — Bolestraszycki, Słowianin, różowej i żółtej: Jantarnyj, Flava, Alosza i kształtu butelkowatego oraz gruszkowego — Elegantnyj. Owoce osiągają długość 2-4 cm, szerokość 2 cm oraz masę 2,0-8,0 g. Udział pestki zrośniętej z miąższem stanowi 10-30 % owocu.
Dereń jadalny uprawa
Kiedy sadzić dereń i gdzie?
Dereń jest gatunkiem światłolubnym. Ma małe wymagania glebowe — toleruje gleby suche oraz o wysokim zasoleniu i kwaśne. Dobrze rośnie i obficie plonuje na glebach wapiennych, o pH 7–8, żyznych o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Jednak najlepsze plonowanie uzyskuje się na glebach żyznych o uregulowanych stosunkach wodnych. Pod uprawę derenia należy unikać zastoisk mrozowych, stanowisk gdzie występują wiosenne przymrozki i gleby podmokłe.
Dla bezpieczeństwa najlepiej sadzić go wiosną lub wczesną jesienią.
Jak gęsto sadzić dereń?
Ze względu na obcopylność, w sadzie powinny być uprawiane różne odmiany, w odległości nie większej niż 10–15 m. Plantacje towarowe zakłada się z materiału rozmnażanego wegetatywnie, który sadzi się w rozstawie 4–5 x 3 m. Dereń jadalny osiąga wysokość 3–9 m, ale rośnie bardzo wolno. Polecane formy prowadzenia to niskie krzewy o szerokiej, kulistej lub kulistospłaszczonej koronie, tudzież drzewo na niskim pniu z 3–5 konarami.
Cięcie derenia
Dereń dobrze reaguje na cięcie (nawet na krótkopędy) i w sadzie powinien być regularnie formowany oraz prześwietlany. Gatunek ten bardzo dobrze reaguje wzrostem masy owoców na nawożenie. Powinno być ono wielokrotne, rozbite na małe dawki nawozów niezakwaszających, wieloskładnikowych, bezchlorkowych. W uprawach ekologicznych stosuje się ściółkowanie rzędów. Dereń wykazuje dużą odporność na choroby i rzadko jest atakowany przez szkodniki, ale trzeba go chronić przed zającami.
Po jakim czasie owocuje dereń jadalny?
Rośliny szczepione lub okulizowane wchodzą w okres owocowania już w 2. roku po posadzeniu. Z jednego pąka kwiatowego już na przełomie
© SadowniczeABC.pl
lutego i marca rozwija się 15–25 kwiatów, które są jednym z pierwszych pożytków dla pszczół, dostarczającym im nektaru i pyłku. Rośliny uzyskane z nasion mogą zacząć owocować dopiero w 8. roku po posadzeniu.
Dziko rosnąca roślina wydaje 3–5 kg owoców. Na plantacjach plony derenia wahają się od 30 do 80 kg z rośliny.
Kiedy zbierać owoce derenia?
Jeśli chodzi o dereń jadalny, to okres zbiorów trwa od połowy sierpnia do połowy października. Średni okres zbioru wynosi 20–30 dni, ale może też trwać 50 dni. Dojrzewanie w jednym terminie i uprawa w formie drzewa umożliwiają zbiór jednokrotny i mechaniczny, przez otrząsanie. Owoce dojrzewające nierównomiernie można zbierać ręcznie 2-, 3-krotnie. Owoce do przechowywania zbiera się gdy skórka nabiera barwy różowoczerwonej. W chłodni owoce można przechowywać przez miesiąc np. odmiana Swietlaczok.
Pierwsze plantacje derenia w Polsce są niewielkie, 0,5–1-ha, ale jest to gatunek z wielkim potencjałem. Poprzez dobór odmian można zapewnić wzajemne zapylenie i wydłużyć okres sprzedaży, a za owoce można uzyskać nawet 20,0–25,0 zł za 1 kg.
